نیازها و چالش‌های زنان صاحب کسب‌وکارهای کوچک و متوسط چیست؟ این گزارشی از چالش‌های رایج و مشترک زنان کارآفرین است که، بر اساس گفت‌وگو با فرشته رشیدزاده، ساغر قاسمی و زینب شفیعی تهیه شده؛ زنانی که در نقطه آغاز یا توسعه کسب‌وکارشان قرار دارند و تلاش می‌کنند مدل کسب‌وکارشان را از «مرحله آزمون‌وخطا» به «مرحله رشد قابل اتکا» منتقل کنند.
هدف این گزارش، استخراج نیازهای واقعی، چالش‌های مشترک و موانعی است که این قبیل کسب‌وکارها در مسیر برندسازی، جذب مشتری و ایجاد یک ساختار پایدار تجربه کرده‌اند.
اهمیت تحلیل چالش‌ها و نیازهای کسب‌وکار در مسیر رشد
شناخت دقیق چالش‌ها و نیازهای یک کسب‌وکار، لازمه رشد است. کسب‌وکار زمانی می‌تواند از مرحله تلاش غیرمنجسم عبور کند و وارد مسیر توسعه پایدار شود که، تصویری روشن از موانع، کمبودها و فرصت‌های واقعی خود داشته باشد.
تحلیل مداوم و منظم چالش‌ها و بررسی نیازهای کسب‌وکار کمک می‌کند تصمیم‌ها از «حدس و تجربه شخصی» به «بررسی داده، مشاهده و واقعیت بازار» تغییر کند. برای کسب‌وکارهای کوچک و متوسط، این فرایند ضروری است. بر همین اساس، کمپ جنوب معتقد است فهم چالش‌ها، اولین گام برای طراحی هر برنامه رشد و زیرساخت پایدار است.
گفت‌وگو درخصوص چالش زنان صاحب کسب‌وکار
فرشته رشیدزاده از سقز، صاحب کسب‌وکاری در حوزه تولید زیورآلات سنتی به‌نام گراف گالری، ساغر قاسمی صاحب دیتیل استودیو، کارگاه تولید شیرینی و دسرهای سلامت‌محور با طراحی و طعم جدید و زینب شفیعی، صاحب کسب‌وکاری در صنعت نان درمانی، در این گفت‌وگو از چالش‌های اساسی و نیازهای کسب‌وکارشان می‌گویند.
عمده چالش‌های کسب‌وکارهای کوچک و متوسط
گفت‌وگو با تعداد زیادی از زنان صاحب کسب‌وکار، این مهم را ثابت کرد که، کارآفرینی به «ایده خوب» یا «محصول باکیفیت» متکی نیست! درحقیقت رشد هر کسب‌وکار در گروی برطرف‌سازی نیازها و چالش‌های زیر است:
۱. چالش‌های زیرساختی: از طراحی محصول تا امکانات تولید
چالش‌های زیرساختی در تمام کسب‌وکارها، مهم‌ترین مانع ورود به بازار و افزایش ظرفیت تولید بوده است. در حقیقت برای هر سه زن کارآفرین، نبود فضای ارائه یا تولید مانعی بزرگ در مسیر رشد کسب‌وکار است؛ از کارگاه کوچک گرفته تا سوله صنعتی یا شوروم نمایش محصول. درمجموع چالش‌های زیرساختی شامل:
- بحران انرژی؛ کمبود آب، برق و گاز
- نبود ابزارهای پایه و دستگاه‌های تخصصی
- انجام تمام مراحل تولید تنها و به‌صورت دستی که منجر به کندی و پرزحمتی فرآیند می‌شود.
- نبود کارگاه استاندارد، فضای مناسب تولید یا نگهداری تجهیزات
- هزینه بالای خرید وسایل و مواد اولیه
- نبود فضایی مناسب برای ارائه حرفه‌ای محصول
۲. چالش‌های مالی و محدودیت منابع
تمام کسب‌وکارها به‌نوعی با چالش کمبود سرمایه اولیه مواجه‌اند. نتیجه سرمایه اولیه محدود، عدم دسترسی به تسهیلات مؤثر یا سرمایه‌گذار مناسب، مشکلات زیر است:
- ناتوانی در خرید ابزار و تجهیزات لازم
- چالش در استخدام نیروی متخصص
- انجام همه کارها توسط یک نفر و افزایش فشار عملیاتی
- بالا بردن قیمت فروش برای جبران هزینه‌های زمانی و مالی
- کم شدن ظرفیت تولید
- کندی رشد و سختی ورود به بازارهای بزرگ‌تر
بسیاری از ایده‌ها برای توسعه به سرمایه نیاز دارند، اما فرآیند تامین مالی، طولانی، پیچیده یا خارج از توان کسب‌وکارهای کوچک و متوسط است.
۳. کمبود منابع انسانی
ساختن تیمی منسجم و متخصص، برای کسب‌وکارهای کوچک و متوسط چالشی جدی است. کمبود نیروی متخصص، هزینه‌های بالای جذب و نگهداشت و نبود تجربه مدیریت تیم، باعث می‌شود بسیاری از فعالیت‌ها به‌صورت فردی یا بدون ساختار مشخص اجرا شوند. از طرفی باعث:
- انجام تمام کارها توسط یک نفر
- نبود تیم متخصص
- نیاز به هم‌بنیان‌گذار یا نیروی حرفه‌ای (بازاریابی، فنی، طراحی، تولید)
- فرسودگی و فشار عملیاتی
- عدم امکان توسعه ظرفیت تولید
پیشنهاد می‌شود مطلب «رهیافت‌هایی برای پیشرفت و مهارت‌افزایی؛ کارگاه حمیدرضا لاچین، مدیر منابع انسانی شب» را مطالعه کنید. این مطلب دید وسیع‌تری درخصوص منابع انسانی می‌دهد.
۴. چالش‌های آموزشی، مهارتی و دانش بیزینسی
بخش بزرگی از چالش‌های هر سه کسب‌وکار به نبود آموزش ساختارمند و دانش بیزینسی برمی‌گردد. درد مشترک هر سه کسب‌وکار، به عواملی زیر برمی‌گردد:
- نبود آموزشگاه‌های تخصصی در شهرهای کوچک
- هزینه بالای دوره‌های حرفه‌ای
- اتکا به آموزش‌های محدود اینستاگرام و یوتیوب
- ضعف در طراحی مدل کسب‌وکار و استراتژی رشد
- نبود برنامه فروش
- ناآشنایی با فضای بازار هدف
- عدم آشنایی حرفه‌ای با قیمت‌گذاری، برندینگ و توسعه محصول
نبود شناخت کافی از مفاهیم بیزینس مثل مدل‌سازی مالی، مدیریت محصول، استراتژی رشد، باعث می‌شود مسیر توسعه، ناپایدار یا ناکارآمد شود.
۵. چالش‌های استراتژی بازاریابی، ورود به بازار، فروش و ارتباطات تجاری
بخش قابل‌توجهی از کسب‌وکارها هنوز استراتژی روشنی برای معرفی برند، ورود به بازار و جذب مشتری ندارند. نبود نقشه‌راه بازاریابی موجب می‌شود تبلیغات نتیجه پایدار نداشته باشند. در حقیقت چالش‌های مشترک زنان صاحب کسب‌وکار:
- نبود شبکه‌سازی حرفه‌ای
- نداشتن اعتبار و شهرت در کامیونیتی‌های مرتبط با کسب‌وکار
- نداشتن دسترسی به بازارهای بزرگ‌تر (نمایشگاه‌ها، کافه‌ها، فروشگاه‌ها)
- وابستگی فروش به شبکه‌های محدود محلی
- ضعف در تولید محتوای حرفه‌ای
- نبود بسته‌بندی استاندارد
- عدم اطلاع‌رسانی و آگاهی‌سازی درست به مشتری
مسئله‌ای مهم که بعدها می‌تواند تبدیل به چالش اصلی یک کسب‌وکار شود، شبکه‌سازی صحیح است. رشد بسیاری از کسب‌وکارها وابسته به ارتباطات مؤثر با فعالان صنعت، حضور در کامیونیتی‌های حوزه فعالیت، شرکا، سرمایه‌گذاران و جامعه مخاطب است. اما اغلب کسب‌وکارها ابزارها و فضاهای مناسب شبکه‌سازی حرفه‌ای را در اختیار ندارند و فرصت‌های همکاری، معرفی یا فروش را از دست می‌دهند.
۶. چالش‌های اداری، بیمه‌ای و مجوزی
بخش مهمی از انرژی کسب‌وکارهای کوچک برای طی کردن مسیر اداری، دریافت مجوزها یا هماهنگی با نهادهای رسمی صرف می‌شود. پیچیدگی فرآیندها و نبود حمایت مؤثر، سرعت رشد را کاهش می‌دهد و هزینه‌های جانبی را افزایش می‌دهد.
مشکل اخذ مجوز و ارائه مدارک رسمی، در کسب‌وکارهای مختلف به شکل‌های متفاوت دیده می‌شود.
در صنایع دستی:
- نبود امکان دریافت مدرک فنی‌حرفه‌ای در استان محل سکونت
- وابستگی بیمه به دریافت مدرک
- نبود حمایت اداری برای هنرمندان و زنان صاحب کسب‌وکار
در کسب‌وکارهای فناورانه:
- روند پیچیده و طولانی اخذ مجوز
- توقف روند راه‌اندازی به‌دلیل نبود مجوزهای پایه
۷. برنامه‌ریزی و چشم‌انداز
بیشتر صاحبان کسب‌وکارهای کوچک و متوسط مسیر را با تجربه شخصی یا آزمون‌وخطا پیش می‌برند. داشتن نگاهی بلندمدت و آینده‌نگر، برنامه‌ریزی و نقشه‌راه برای کسب‌وکارهای کوچک و متوسط امری ضروری است.
اما به‌دلیل عدم دسترسی به دوره‌های حرفه‌ای مدیریت، هزینه‌های بالا، عدم دسترسی به آموزش‌های صحیح و کاربردی، چالش مشترک زنان صاحب کسب‌وکار عدم برنامه‌ریزی و داشتن چشم‌اندازی مشخص از آینده بیزینس است.
پیشنهاد می‌شود مطلب «چگونه می‌توان با ذهن آینده‌نگر از یک کسب‌وکار سنتی، برندی مدرن ساخت؟» را مطالعه کنید.
سخن آخر
رشد حاصل مجموعه‌ای از انتخاب‌های آگاهانه، یادگیری مداوم و تصمیم‌های مبتنی بر واقعیت بازار است. این گزارش حاصل گفت‌وگو با زنان صاحب کسب و کاری است که، عمده چالش‌های مسیر را به‌تصویر می‌کشند.
کمپ جنوب تلاش می‌کند مسیر یادگیری، گفتگو و حل مسئله را برای این کسب‌وکارها هموارتر کند؛ مسیری که با مشارکت و تجربه جمعی شکل می‌گیرد و می‌تواند پایه‌ای برای آینده‌ای پایدارتر و قابل اتکا باشد.
کمپ جنوب چطور می‌تواند به شما کمک کند؟
کمپ جنوب بر اساس تجربه میدانی، گفت‌وگو با صدها کسب‌وکار کوچک و متوسط، و شناخت دقیق از چالش‌های موجود، دوره‌ها و مسیرهای حمایتی طراحی کرده است که تمرکزشان بر حل همین مسائل است.
ما تلاش می‌کنیم دسترسی کسب‌وکارها به آموزش تخصصی، مشاوره عملیاتی، شبکه‌سازی حرفه‌ای، و ارتباط با متخصصان را فراهم کنیم؛ تا مسیر رشد، از یک تلاش فردی سخت به یک حرکت هدفمند و قابل اتکا تبدیل شود.
هدف ما فراهم کردن زیرساختی است که کسب‌وکار بتواند مسائلش را بشناسد، راه‌حل بسازد و برای رشد پایدار آماده شود. از این‌رو شتابدهنده کمپ جنوب و SME Studio، راه‌اندازی شدند.
پیشنهاد می‌شود مطلب «کمپ جنوب چه کمکی به کسب‌وکار شما می‌کند؟» را مطالعه کنید.